Lifestyle Mama

Kinderen, ziekte en de dood. Hoe, wat en waarom?

Twee jaar geleden, toen mijn broer plotseling overleed, was Sarah nog te jong om er bewust mee bezig te zijn. Nu is ze bijna vier en is haar oma ernstig ziek.
Oma zal niet heel lang meer leven en dat is voor een volwassenen al lastig te bevatten, laat staan voor kinderen. Na een oproepje op Instagram bleek er veel behoefte te zijn aan een artikel over kinderen en ziekte/de dood.
Voordat we als familie met de dood te maken kregen had ik er nooit bij stilgestaan. Kinderen gaan er toch wel ‘vanzelf’ mee om? Of niet?

Eerlijk zijn

Kinderen hebben behoefte aan eerlijkheid. Maak iets niet mooier of anders dan het is. Dat betekent ook: de gebeurtenis benoemen zoals het is.
Veel mensen hebben de behoefte een ziekte of de dood te nuanceren, wat begrijpelijk is. Maar kinderen willen weten hoe en wat. Leg dus niet uit dat iemand die overleden is ‘slaapt’. Slapen doe je als je leeft, niet als je dood bent. Een kind kan juist angstig worden om te slapen, omdat het een vervelende lading kan krijgen.
Benoem dat iemand dood is en niets meer kan, geen pijn heeft, het niet koud heeft en leg het uit voor zover je kind aangeeft het te willen weten. Beeldvorming is hier geschikt voor.

Een mooi voorbeeld is de uitleg die mijn neefje kreeg toen zijn vader (mijn broer) was verongelukt. De psycholoog speelde het ongeluk na met speelgoed auto’s, een racebaan en een opgeblazen ballon.
Spelenderwijs werd duidelijk gemaakt wat er was gebeurd en dat de ballon (mijn broer) werd geraakt. Zo hard dat de lucht er uit ontsnapte (de geest). Je ziet het lichaam (de buitenkant) nog, maar de geest is weg en is nu overal om je heen.

Forceer niets

Wanneer je kind na uitleg weer over gaat tot de orde van de dag, laat dat zo. Ga er niet verder op in, forceer niets. Blijf niet hangen in het onderwerp terwijl het kind weer aan het spelen is. Hij of zij zal vanzelf weer beginnen over de gebeurtenis en dan kun je er eventueel op in gaan.

Betrekken

Betrek een kind bij de verzorging van degene die ziek is. Laat het kind mee helpen bij het wassen, het brengen van eten, een glaasje water of haren kammen. Maar verplicht niets.
Als een kind aangeeft dat hij/zij niet wil, dan is dat prima. Laat de keuze over aan het kind en sta open voor het verdelen van taken.

Een ongeneeslijke ziekte en/of dood zijn heftig. Om het minder beladen te maken voor kinderen is het goed om het luchtig te houden. Wij laten Sarah spelen met oma’ s hoog-laag bed, bij het wassen van oma en alles wat ermee te maken heeft.
Wanneer iemand is overleden kan het ook helpen om een kind mee te nemen naar degene die opgebaard is. Dat klinkt misschien heel heftig, maar het is voor de beeldvorming van het kind erg van belang. Kinderen vinden het in de meeste gevallen niet eng, zij zien de persoon die het altijd is geweest. Laat ze kijken en voelen.

Belevingswereld van een kind

Het is lastig voor een kind (vooral peuters) om een beeld te krijgen van de dood. Want kan een auto of een fiets ook doodgaan? Leg uit dat alles wat groeit, water en eten nodig heeft en ademt dood kan gaan. Plantjes, insecten, huisdieren en mensen. Vanaf een jaar of 3 krijgen kinderen besef van de dood en begrijpen ze steeds beter dat ze zelf ook sterfelijk zijn.
Echter, tot 5 jaar begrijpt een kind nog niet dat de dood voor altijd is. Maak het niet te zwaar en breng je eigen angst niet over op je kind. Verdriet mag je altijd laten zien want een kind mag best weten en zien dat je verdrietig bent en dat hij of zij zelf ook emoties mag tonen. Verdriet hoort bij het leven, zo ook het uiten van emoties.

Tijdsbesef is nog lastig voor een peuter en kleuter. Zo merkte ik bij Sarah dat ze wel begreep dat oma dood ging, maar voor haar idee was dat vandaag of morgen. Ik kreeg op de gekste momenten te horen ‘dat oma dood gaat’. Tijdens het ontbijt of tijdens het spelen.
Ook kwamen er soms enorm veel vragen, vaak ook steeds dezelfde. Blijf deze gewoon rustig en eerlijk beantwoorden, ook al is het voor de 100e keer.

De reactie van een kind op een verdrietig bericht kan heel erg verschillen. Alle reacties zijn goed en niets is verkeerd. Een kind kan zich wat terugtrekken en stil blijven, een kind kan verdrietig worden, heel boos of probeert er een grapje van te maken.
Er komen momenten dat het kind ineens over de situatie begint en vervolgens weer over gaan tot de orde van de dag. Kleine kinderen kunnen nog niet lang achter elkaar een gevoel van rouw ervaren. En dat is misschien maar beter ook.

Handige boekjes

Na de dood van mijn broer hebben we het boekje van Kikker en de vogel veel gelezen aan Sarah, al was ze toen nog een stuk jonger (en ik denk zelfs te jong). Nu pakken we het boekje er weer regelmatig bij. Het maakt duidelijk aan het kind dat de dood niet altijd heel akelig is, dat je een mooi afscheid kunt organiseren en dat mensen om je heen die je liefhebben heel erg belangrijk zijn.

Sinds vorige week ligt hier ook het nieuwe boek van Woezel en Pip in huis, ‘ Dag lief muisje’. Dit is een heel toegankelijk prentenboek over het verliezen van iemand van wie je houdt en van het afscheid nemen.
Ook wordt er aandacht besteed aan het ophalen van herinneringen over een dierbare. De schrijvers houden rekening met de belevingswereld van een kind en met behulp van mooie plaatjes wordt het onderwerp op een veilige manier aan het kind uitgelegd.
Het boek is geschreven in samenwerking met ‘Achter de regeboog’ en bevat tevens een uitleg over hoe om te gaan met de dood bij kinderen. Aanrader!

(Bronnen: Oudersenzo.nl, opvoedadvies.nl, Monuta.nl, (kinder)psycholoog Meppel)

Print Friendly, PDF & Email

Hoi! Welkom op Lifesabout.nl. Mijn naam is Geertje. 35 jaar, levensgenieter, mama en vrouw van... Schrijven is mijn passie en dat doe ik graag over alles wat mij een gelukkig en mooi mens maakt. Denk aan health, lifestyle, moeder zijn, fashion, uiterlijk en koken. Maar ik stel mij ook kwetsbaar op en schrijf over mijn leven als hartpatiënt. Dagelijks vind je hier vooral veel positiviteit en neem ik je mee naar wat mij zoal bezighoudt. Enjoy!

Comments (8)

  • Het blijft lastig. Wij hebben de kinderen juist niet meegenomen toen oma lag opgebaard. Omdat we ze te jong vonden, omdat ze bij mijn ouders in huis lag en omdat we niet wilden dat ze het verdriet van alle mensen mee zouden krijgen . Voor ons was dat de juiste beslissing. Ze hebben de kist op een neutrale plek (de kerk) voor het eerst gezien en vonden het prima. Misschien ook anders omdat het mijn oma is en niet direct hun eigen oma. Mooi hoe jullie Sarah erbij betrekken. Wat ik haar ken denk ik dat dat heel goed voor haar is. Sterkte lieverd!

    Beantwoorden
  • Mooi geschreven, wat ga je door een moeilijke periode weer,.. veel sterkte.

    Beantwoorden
  • Toen ons zoontje was overleden hebben wij de jongste niet meegenomen naar de begrafenis, en ook heeft hij zijn broertje niet gezien. Ondanks dat het misschien ook goed is, wil ik mijn kinderen daar tegen beschermen. Dit zijn beelden die zelf al op mijn netvlies blijven, ik gun mijn kinderen dat niet op jonge leeftijd. Hun broertje is een sterretje in de lucht en hij wordt altijd gezocht als het helder is buiten. Heel veel sterkte in ieder geval.

    Beantwoorden
    • Poeh wat heftig. Je moet nog altijd doen wat voor jou/jullie het beste voelt. Jij ook oneindig veel sterkte!

      Beantwoorden
  • Mooi geschreven. Ik weet zelf nog dat ik met 4 jaar op de begrafenis van mn grootomie was. Dit is ook 1 van de eerste duidelijke herinneringen die ik heb omdat het zoveel indruk maakte, al die huilende mensen. Ik was ook enorm boos want ik mocht niet mee met mama de kamer in om de kist dicht te maken. Ik wilde gewoon weten hoe ze er nu uit zag.

    Beantwoorden
  • Goed onderwerp! Toen mijn broer plotseling overleed heb ik mijn zoontje van toen ook 2.5 jaar wel meegenomen naar de kist en zijn oom laten zien. Hij vond dit helemaal niet eng, we konden zo ook goed uitleggen dat zijn neefje geen papa meer had. Nu zijn we 2 jaar verder en weet hij er zelf niks meer van. Toch zou ik het nu weer hetzelfde doen, al hoop ik zulke dingen voorlopig niet mee te maken.
    Sterkte voor jullie!

    Beantwoorden
  • Onze zoon was 5 toen opa (vader van mijn vriend) overleed en hij weet het zo goed wat er gebeurd is en is nog steeds mee bezig (2jr later). Hij heeft er angst voor het ziekenhuis aan overgehouden omdat opa na een operatie (die moest gebeuren) niet meer “wakker” is geworden. Dus toen hij in september aan de blindedarm geopereerd moest worden was dat voor hem een heftiger ervaring. Goed over praten helpt hier heeeeel goed. En idd ze kunnen zo helemaal in het verdriet zitten en hoppa weer verderet de lego…

    Beantwoorden
  • Heftig hè.
    Hier was het de overgrootoma, waar ze wel een heel goede band mee hadden, die stierf!
    Ik heb ook hele mooie boekjes gebruikt en inderdaad … eerlijkheid duurt het langst! Ook hier.

    Alvast sterkte ook!

    Beantwoorden

Write a comment